বিশ্ব ডায়েবেটিছ দিৱসঃ ডায়েবেটিছ প্ৰতিৰোধৰ বাবে কি কৰিব লাগে জানিবলৈ পঢ়িব।
( অপূৰ্ব দাস )
মধুমেহ, বহুমূত্ৰ বা ডায়েবেটিছ ৰোগ আজি বিশ্বত দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পোৱা অন্যতম ৰোগ। প্ৰতি বছৰে ১৪ নৱেম্বৰত বিশ্ব ডায়েবেটিছ দিৱস পালন কৰি সজাগতা বৃদ্ধি আৰু সৰু সৰু জীৱনশৈলী আৰু খাদ্যাভ্যাসৰ পৰিৱৰ্তন কৰি এই ৰোগ প্ৰতিৰোধৰ উপায়সমূহৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হয়। ডায়েবেটিছ হঠাৎ হোৱা ৰোগ নহয়; ই ক্ৰমান্বয়ে বিকশিত হয় আৰু তাৎক্ষণিকভাৱে গুৰুত্ব নিদিলে গুৰুতৰ হ’ব পাৰে।
ইয়াৰ কাৰণ, কোন মানুহৰ বিপদ বেছি, আৰু ইয়াক প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ আমি কি খাব লাগে আৰু কি খাব নালাগে, সেই বিষয়ে জানিবলৈ পঢ়িব -
◽ডায়েবেটিছ কিয় হয়?
শৰীৰত ইনচুলিন হৰম’ন উপযুক্ত পৰিমাণে উৎপন্ন নহ'লে, বা উৎপাদিত ইনচুলিনে নিজৰ কাম সঠিকভাৱে নকৰিলে ডায়েবেটিছ হয়। ইনচুলিনৰ কাম হ’ল গ্লুক’জ (চেনি) শক্তিলৈ ৰূপান্তৰ কৰা।
ডায়েবেটিছ ৰোগৰ প্ৰধানকৈ দুবিধ:
(১) টাইপ ১ ডায়েবেটিছ
এই অৱস্থাত শৰীৰৰ ইনচুলিন উৎপাদন প্ৰায় বন্ধ হৈ যায়। সাধাৰণতে শিশু আৰু ডেকা বা প্ৰাপ্তবয়স্কৰ ক্ষেত্ৰত দেখা দিয়ে। ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ বিসংগতিৰ বাবে ইয়াৰ সৃষ্টি হয় আৰু ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে প্ৰতিৰোধ কৰিব নোৱাৰি।
(২) টাইপ ২ ডায়েবেটিছ
আটাইতকৈ সাধাৰণ ধৰণৰ। এই অৱস্থাত শৰীৰে ইনচুলিন উৎপাদন কৰে যদিও ইয়াক সঠিকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰিব নোৱাৰে; ইয়াক ইনচুলিন প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বোলা হয়। সময়ৰ লগে লগে ইনচুলিন উৎপাদনকাৰী কোষ দুৰ্বল হৈ পৰে আৰু তেজৰ চেনি বৃদ্ধি হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে।
◽টাইপ ২ ডায়েবেটিছৰ মূল কাৰণসমূহঃ
• খাদ্যাভ্যাসৰ বেয়া (অত্যধিক চেনিযুক্ত, জ্বলা-মচলা, ভজা, তেলাল আৰু পেকেটত ভৰোৱা খাদ্য)।
• মেদবহুলতা, বিশেষকৈ পেটৰ চৰ্বি বাঢ়িলে।
• শাৰীৰিক কাৰ্যকলাপৰ অভাৱ ( বহি বা আৰাম কৰি থকা )
• মানসিক চাপ আৰু অপৰ্যাপ্ত টোপনি
• ধূমপান আৰু মদ্যপান
• জিনীয় কাৰক (যদিহে পৰিয়ালত ডায়েবেটিছ ৰোগী থাকে)
আজিকালি দ্ৰুতগতিত চলি থকা জীৱনশৈলী আৰু মানসিক চাপৰ বাবে যুৱক-যুৱতী আৰু শিশু ক্ৰমান্বয়ে ডায়েবেটিছ ৰোগ বাঢ়ি যাব ধৰিছে।
◽কাৰ কাৰ ডায়েবেটিছৰ আশংকা বেছি?
সকলোৰে ডায়েবেটিছ ৰোগ নহয়। কিছুমান লোকৰ বিপদ বেছি। যদি আপুনি এই শ্ৰেণীসমূহত পৰে তেন্তে বিশেষ সাৱধানতা অৱলম্বন কৰিব লাগে:
(১) পাৰিবাৰিক ইতিহাসত ডায়েবেটিছ থকা লোক
যদি কোনো পিতৃ-মাতৃ বা ভাই-ভনীৰ ডায়েবেটিছ হয়, তেন্তে সাধাৰণ জনসংখ্যাৰ তুলনাত আপোনাৰ সম্ভাৱনা যথেষ্ট বৃদ্ধি পায়।
(২) অতিৰিক্ত ওজন বা পেটৰ চৰ্বি থকা লোক
কঁকালৰ আকাৰ বৃদ্ধি হোৱাটোৱেই ডায়েবেটিছৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ বিপদজনক কাৰক।
• পুৰুষৰ ওজন ৯০ চে.মি.ৰ ওপৰত হ'ব নালাগে।
• মহিলা: ৮০ চে.মি.ৰ ওপৰত হ'ব নালাগে।
এই অৱস্থাত ইনচুলিনে শৰীৰত সঠিকভাৱে কাম নকৰে।
(৩) ৩০-৪০ বছৰৰ ওপৰৰ লোক
বয়স বৃদ্ধিৰ লগে লগে শৰীৰৰ বিপাকীয় ক্ৰিয়া লেহেমীয়া হয়, আৰু ডায়েবেটিছৰ সম্ভাৱনা বাঢ়ি যায়।
(৪) গৰ্ভাৱস্থাত চেনিৰ মাত্ৰা বৃদ্ধি হোৱা মহিলা (Gestational Diabetes)
এই মহিলাসকল ভৱিষ্যতে টাইপ ২ ডায়েবেটিছ ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাৰ আশংকা অধিক।
(৫) উচ্চ ৰক্তচাপ আৰু উচ্চ কলেষ্টেৰল থকা লোক
হৃদৰোগ, মেদবহুলতা, উচ্চ ৰক্তচাপ—এই সকলোবোৰ বিপাকীয় চিনড্ৰমৰ অংশ আৰু ডায়েবেটিছত অৰিহণা যোগায়।
(৬) আৰামত থকা লোক
বহি থকা চাকৰি কৰা আৰু মোবাইল বা কম্পিউটাৰত বহু সময় কটোৱা লোকৰ ইনচুলিনৰ ক্ষমতা কমি যোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে।
◽ডায়েবেটিছ প্ৰতিৰোধৰ বাবে খাদ্যাভ্যাস: কি খাব লাগে?
ডায়েবেটিছ প্ৰতিৰোধৰ ক্ষেত্ৰত সঠিক খাদ্যাভ্যাস আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা। সুষম খাদ্যই তেজৰ চেনি নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত সহায় কৰে, ওজন হ্ৰাস কৰাত সহায় কৰে আৰু ইনচুলিনৰ কাৰ্যক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে।
(১) আঁহযুক্ত খাদ্য খাব লাগে
আঁহ লাহে লাহে হজম হয় আৰু তেজৰ চেনিৰ হঠাতে বৃদ্ধি হোৱাত বাধা দিয়ে।
আঁহযুক্ত খাদ্য: দালিয়া, অটচ, জোৱাৰ, বাজৰা, ৰাগী, মগু বা মচুৰ দালি, সেউজীয়া শাক-পাচলি ইত্যাদি।
চালাড, অংকুৰিত শস্য, আপেল, অমিতা, নাচপতি, নেমু )
(২) তলত উল্লেখ কৰা ফাষ্ট ফুড আৰু চেনিৰ পৰা বিৰত থাকিব লাগে
• শীতল পানীয়
• চাহ আৰু কফিত অত্যধিক চেনি
• মিঠাই, কেক, চকলেট
• পিজ্জা, বাৰ্গাৰ, চামোছা
• পেকেটত ভৰোৱা ফলৰ ৰসৰ ফলত তেজত চেনিৰ পৰিমাণ দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পায়।
(৩) স্বাস্থ্যকৰ চৰ্বি সেৱন কৰিব লাগে
উন্নত মানৰ চৰ্বিয়ে শক্তি প্ৰদান কৰে আৰু প্ৰদাহ কমায়।
• বাদাম
• আলমণ্ড, আখৰোট
• জলফাই তেল
• সৰিয়হৰ তেল
• দেশী ঘিউ (কম পৰিমাণে) ৷
(৪)প্ৰতিটো আহাৰত প্ৰটিন অন্তৰ্ভুক্ত কৰিব লাগে
প্ৰটিনে আপোনাক ভৰপূৰ অনুভৱ কৰাত সহায় কৰে আৰু ইনচুলিনৰ সংবেদনশীলতা বৃদ্ধি কৰে।
- মচুৰ দাইল, বিন, দৈ , পনিৰ, কণী, দৈ, বুটৰ দাইল, কুকুৰাৰ মাংস।
(৫) ৰাতিৰ আহাৰ কমকৈ খাওক
ৰাতি গধুৰ আহাৰ গ্ৰহণ কৰিলে তেজৰ চেনিৰ পৰিমাণ বৃদ্ধি পায় । চালাড, চূপ, দাইল, মচুৰ দাইল, খিচড়ি আদি উত্তম বিকল্প।
(৬) পানী আৰু বনৌষধি চাহ খাব লাগে
• আদাৰ পানী
• মেথিৰ পানী
• সেউজীয়া চাহ ( Green Tea )
• দালচেনিৰ পানী - এই সকলোবোৰে তেজৰ চেনি নিয়ন্ত্ৰণত সহায় কৰে।
◽মধুমেহ ৰোগ প্ৰতিৰোধৰ অন্যান্য উপায়
(১) দৈনিক কমেও ৩০ মিনিট ব্যায়াম কৰক
দ্ৰুত খোজ কঢ়া, দৌৰা, যোগাসন, চাইকেল চলোৱা - যিকোনো এটা বাছি লওক। নিয়মিত ব্যায়ামে শৰীৰে ইনচুলিন ভালদৰে ব্যৱহাৰ কৰাত সহায় কৰে।
(২) মানসিক চাপ কমাব
মানসিক চাপে ইনচুলিন দুৰ্বল কৰে। ধ্যান, যোগাসন, পৰ্যাপ্ত টোপনি অতি প্ৰয়োজনীয়।
(৩) নিয়মীয়াকৈ স্বাস্থ্য পৰীক্ষা কৰক।
যদি আপুনি ৰিস্ক গ্ৰুপত আছে ( ডায়েবেটিচ হৈ আছে ) তেন্তে প্ৰতি দিনে তেজৰ চেনিৰ পৰীক্ষা কৰাব লাগে।
(৪) ধূমপান আৰু মদ্যপান পৰিহাৰ কৰক
এই দুয়োটাই বিপাকীয় তন্ত্ৰৰ ক্ষতি কৰে আৰু ইনচুলিন প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰে।
কেৱল ঔষধৰ দ্বাৰাই নহয়, সুস্থ জীৱনশৈলী আৰু সজাগতাৰ দ্বাৰাও মধুমেহ ৰোগ প্ৰতিৰোধ কৰিব পৰা যায়। বিশ্ব ডায়েবেটিছ দিৱসৰ উদ্দেশ্য হৈছে মানুহে বুজিবলৈ সহায় কৰা যে তেওঁলোকৰ স্বাস্থ্য তেওঁলোকৰ নিজৰ হাতত। যদি আমি আমাৰ খাদ্যাভ্যাস উন্নত কৰো, ব্যায়াম কৰো, মানসিক চাপ কমাই দিওঁ, নিয়মীয়াকৈ পৰীক্ষা কৰি লওঁ, তেন্তে ডায়েবেটিছৰ পৰা আঁতৰি থকাটো সম্পূৰ্ণ সম্ভৱ।
