আজি যক্ষ্মা দিৱস : টিবি পৰীক্ষা কেনেকৈ কৰা হয়? কিমান প্ৰকাৰৰ টিবি টেষ্ট আছে জানিবলৈ পঢ়িব।
( অপূৰ্ব দাস )
যক্ষ্মা বা টিবি এবিধ মাৰাত্মক ৰোগ। অৱশ্যে এতিয়া ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ চিকিৎসা সম্ভৱ হৈ উঠিছে। কিন্তু, সময়মতে টিবি ৰোগ নিৰ্ণয় কৰাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
টিবিক যক্ষ্মা ৰোগ বুলিও কোৱা হয়। আপোনালোকক কওঁ যে টিবি (যক্ষ্মা) এবিধ সংক্ৰামক ৰোগ। অৰ্থাৎ ই এজনৰ পৰা আন এজনলৈ বিয়পিব পাৰে। আক্ৰান্ত ব্যক্তিয়ে কাহ বা হাঁচি মাৰিলে টিবি বেক্টেৰিয়া বিয়পে। যদি কোনো সুস্থ ব্যক্তি এই বেক্টেৰিয়াৰ সংস্পৰ্শলৈ আহে তেন্তে তেওঁ টিবি সংক্ৰমণৰ বাবে দুৰ্বল হৈ পৰিব পাৰে।
• সেয়েহে মুখত সদায় মুখত মাক্স পিন্ধা উচিত ।
এই ৰোগ মাইকোবেক্টেৰিয়াম টিউবাৰকুলোচিছ নামৰ বেক্টেৰিয়াৰ দ্বাৰা হয়। অৱশ্যে টিবি সাধাৰণতে হাওঁফাওঁত আক্ৰান্ত হয়। কিন্তু, শৰীৰৰ আন বহু অংশতো ইয়াৰ প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে। এটা সময়ত টিবি ৰোগ অতি ভয়াৱহ আছিল আৰু তাৰ কোনো চিকিৎসা নাছিল। কিন্তু আজিৰ সময়ত টিবিৰ চিকিৎসা সম্পূৰ্ণৰূপে সম্ভৱ হৈ উঠিছে। এতিয়া টিবি ৰোগ সম্পূৰ্ণৰূপে আৰোগ্য কৰিব পৰা যাব। সমগ্ৰ বিশ্বৰ মানুহক টিবি ৰোগৰ বিষয়ে সজাগ কৰাৰ উদ্দেশ্যে প্ৰতি বছৰে বিশ্ব টিবি দিৱস পালন কৰা হয়। এই দিৱসৰ উদ্দেশ্য হৈছে টিবিৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ তীব্ৰতৰ কৰি বিশ্বক টিবিমুক্ত কৰি তোলা।
দীৰ্ঘদিন কাহ হ’লে চিকিৎসকে টিবি পৰীক্ষা কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিব পাৰে। ইয়াৰ বাহিৰেও যদি অবিৰতভাৱে ওজন কমি যোৱা, জ্বৰ, ৰাতি ঘাম ওলোৱা, কাহৰ লগত তেজ আৰু সকলো সময়তে ভাগৰুৱা অনুভৱ কৰা আদি লক্ষণ দেখা যায় তেন্তে চিকিৎসকে টিবিৰ পৰীক্ষা কৰিব পাৰে। এতিয়া আপোনাক জনাম টিবি কেনেকৈ পৰীক্ষা কৰা হয়-
টিবি পৰীক্ষা কেনেকৈ কৰা হয় জানো আহক-
১/ তেজ পৰীক্ষাৰ জৰিয়তে
তেজ পৰীক্ষাৰ জৰিয়তে টিবি ৰোগ ধৰা পৰে। ইয়াত এজন ব্যক্তিৰ তেজৰ নমুনা লোৱা হয়। তাৰ পিছত তেজৰ নমুনাত টিবি বেক্টেৰিয়াত পোৱা এন্টিজেন বেজী দিয়া হয়। যদি কোনো ব্যক্তিৰ টিবি ৰোগ হয় তেন্তে তেওঁৰ কোষবোৰে ইন্টাৰফেৰন-গামা উৎপন্ন কৰে। ইয়াত ব্যক্তিজনৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ প্ৰতিক্ৰিয়াও জুখিব পাৰি।
২/ ছালৰ পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা
কেৱল তেজৰ পৰীক্ষাৰ দ্বাৰাই নহয় ছালৰ পৰীক্ষাৰ জৰিয়তেও টিবি ৰোগ ধৰা পেলাব পাৰি। এই পৰীক্ষাটো অতি সস্তা আৰু সহজ। ইয়াৰ জৰিয়তেও টিবি সংক্ৰমণ ধৰা পেলাব পাৰি। ইয়াত টিউবাৰকুলিন নামৰ পদাৰ্থ এটাৰে ছালত বেজী দিয়া হয়। তাৰ পিছত ২-৩ দিনৰ পিছত বেজী দিয়া ঠাইত পদাৰ্থটোৰ বিক্ৰিয়া পৰীক্ষা কৰা হয়। যদি ১০ মিলিমিটাৰ বা তাতকৈ অধিক ঠাইত ৰঙা পৰা বা ফুলা হয়, তেন্তে ইয়াক ধনাত্মক বুলি ধৰা হয়।
৩/ এক্স-ৰেৰ পৰা
এক্স-ৰেৰ সহায়তো টিবি ধৰা পেলাব পাৰি। যদি তেজ পৰীক্ষা আৰু ছালৰ পৰীক্ষাৰ জৰিয়তে টিবি সংক্ৰমণ পজিটিভ হয়, তেন্তে চিকিৎসকে বুকুৰ এক্স-ৰে কৰিবলৈ পৰামৰ্শ দিব পাৰে। এক্স-ৰেৰ সহায়ত হাওঁফাওঁৰ অৱস্থা ধৰা পৰে। যদি বুকুত কোনো পৰিৱৰ্তন দেখা যায় তেন্তে ই টিবিৰ লক্ষণ হ’ব পাৰে। টিবি ধৰা পেলোৱাত এক্স-ৰেও গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
৪) শ্লেষ্মাৰ বা কফৰ দ্বাৰা
কেতিয়াবা ডাক্তৰে কফ পৰীক্ষা কৰিও টিবি সংক্ৰমণৰ পৰীক্ষা কৰিব পাৰে। আচলতে কোনো ব্যক্তিৰ যদি টিবি থাকে তেন্তে তেওঁৰ কফত টিবি বেক্টেৰিয়া পোৱা যায়। মাইক্ৰস্কোপৰ সহায়ত কফত টিবি বেক্টেৰিয়া সহজে দেখা পোৱা যায়। ইয়াৰ দ্বাৰা টিবি ৰোগ ধৰা পেলোৱাত সহায় হয়।
যক্ষ্মা ৰোগৰ প্ৰকাৰ :
(১) পালমোনাৰী টিবি – হাওঁফাওঁৰ টিবি: এই পালমোনাৰী টিবি প্ৰায়ে আমাৰ হাড়ত দেখা দিয়ে আৰু ই হাওঁফাওঁত আক্ৰান্ত হোৱা টিবি।
(২) এক্সট্ৰাপালমোনাৰী যক্ষ্মা: পালমোনাৰী টিবিৰ অঞ্চলৰ বাহিৰত হোৱা যক্ষ্মা এই ধৰণৰ টিবিৰ মূল ৰূপ। এই প্ৰকাৰৰ টিবিত শৰীৰৰ আন আন অংশ যেনে- মেৰুদণ্ড, বৃক্ক, লিম্ফ ন’ড, মগজু ইত্যাদি আক্ৰান্ত হয়।
(৩) মিলিয়ৰী যক্ষ্মা (Miliary Tuberculosis): ইয়াত বেক্টেৰিয়া ৰক্ত সঞ্চালনৰ জৰিয়তে শৰীৰৰ বিভিন্ন অংশলৈ বিয়পি পৰে, য’ত সৰু সৰু গ্ৰেনুলোমা গঠন হয় যিয়ে বিভিন্ন অংগক প্ৰভাৱিত কৰে।
(৪) সুপ্ত যক্ষ্মা সংক্ৰমণ: ইয়াত বেক্টেৰিয়াৰ সংস্পৰ্শলৈ অহাৰ পিছত ব্যক্তিজনৰ কোনো লক্ষণ দেখা নাযায়। ইয়াক লুকাই থকা টিবি বুলিও কোৱা হয়। এই ধৰণৰ টিবিৰ সৈতে ব্যক্তিজন ৰোগত ভুগি নাথাকে যদিও ভৱিষ্যতে ই পুনৰ সক্ৰিয় হ’ব পাৰে।
(৫) ঔষধ প্ৰতিৰোধী যক্ষ্মা: টিবি বেক্টেৰিয়াই কিছুমান ঔষধৰ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাকো নাইকীয়া কৰি তুলিব পাৰে, যাক ঔষধ প্ৰতিৰোধী টিবি বুলি কোৱা হয়। এই ধৰণৰ টিবিৰ ভিতৰত MDR-TB আৰু XDR-TB অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে, যিবোৰ টিবিৰ অধিক জটিল ৰূপ হ’ব পাৰে।
টিবি ৰোগৰ লক্ষণ :
সাধাৰণতে টিবি নামেৰে জনাজাত যক্ষ্মা ৰোগ হৈছে মাইকোবেক্টেৰিয়াম টিউবাৰকুলোছিছ নামৰ বেক্টেৰিয়াৰ দ্বাৰা হোৱা এক মাৰাত্মক ৰোগ। এই ৰোগে প্ৰধানকৈ হাওঁফাওঁত আক্ৰান্ত হয় যদিও শৰীৰৰ আন আন অংশতো এই ৰোগ হ’ব পাৰে। যক্ষ্মা (টিবি) বিশ্বজুৰি এক মাৰাত্মক ৰোগ হৈয়েই আছে। সময়মতে ইয়াৰ লক্ষণবোৰ চিনি পালে টিবিৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব পাৰি।
লক্ষণ সমূহ হৈছে -
স্থায়ী কাহ – দীৰ্ঘদিন ধৰি থকা কাহ আৰু ইয়াৰ ফলত ৰক্তক্ষৰণো হ’ব পাৰে।
জ্বৰ – টিবি ৰোগীৰ জ্বৰ প্ৰায়ে দিনটো থাকে আৰু উচ্চ উষ্ণতাত থাকে।
বুকুৰ বিষ- টিবি ৰোগীয়েও বুকুৰ বিষ অনুভৱ কৰে।
কাহৰ সৈতে তেজ – টিবি ৰোগীয়ে তেজ কাহ মাৰিব পাৰে।
ভাগৰ আৰু দুৰ্বলতা- টিবি ৰোগীয়ে অত্যন্ত ভাগৰুৱা অনুভৱ কৰিব পাৰে।
অনাকাংক্ষিতভাৱে ওজন কমি যোৱা – টিবি ৰোগীৰ প্ৰায়ে হঠাতে ওজন কমি যোৱা দেখা যায়।
ৰাতি জ্বৰ আৰু ঘাম ওলোৱা - টিবি ৰোগত আক্ৰান্ত ব্যক্তিয়ে শুই থকাৰ সময়ত ঘাম ওলায়।
ভোক কমি যোৱা- যদি আপুনি টিবি ৰোগত আক্ৰান্ত হয় তেন্তে ভোক কমি যোৱা অনুভৱ কৰিব পাৰে।
উশাহ-নিশাহ লোৱাত অসুবিধা – হাওঁফাওঁ আক্ৰান্ত হোৱাৰ বাবে টিবি ৰোগীয়ে ক্ৰমান্বয়ে উশাহ-নিশাহ লোৱাত অসুবিধাৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে।
টিবি ৰোগত আক্ৰান্ত ব্যক্তিয়ে সময়মতে চিকিৎসা গ্ৰহণ কৰিব লাগে অন্যথা ই মাৰাত্মক হ’ব পাৰে।
টিবি কেনেকৈ প্ৰতিৰোধ কৰিব পাৰি?
যক্ষ্মা ৰোগৰ প্ৰতিষেধক – বিচিজি ভেকচিন হৈছে টিবি ৰোগৰ প্ৰতিষেধক। ই টিবিৰ পৰা সুৰক্ষা প্ৰদান কৰাত সহায় কৰে।
টিবিৰ পৰা সুৰক্ষাৰ বাবে আঁতৰি থাকক - যদি আপোনাৰ পৰিয়ালৰ কোনো সদস্যৰ টিবি আছে, তেন্তে আপুনি তেওঁৰ পৰা কিছু দূৰত থাকিব লাগে।
শীঘ্ৰে চিকিৎসাৰ ব্যৱস্থা কৰক – যদি আপুনি টিবিৰ লক্ষণ দেখা গৈছে বুলি ভাবে তেন্তে লগে লগে চিকিৎসকৰ সহায় লওক, ইয়াৰ দ্বাৰা টিবিৰ বিস্তাৰ বন্ধ হোৱাত সহায়ক হ’ব পাৰে।
পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতা আৰু হাত ধোৱা – হাত পৰিষ্কাৰ কৰি ৰখাতো ৰোগ বিয়পি পৰাৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি।
যোগ আৰু উপযুক্ত খাদ্য – স্বাস্থ্যসন্মত খাদ্য আৰু নিয়মীয়া যোগাসন বা ব্যায়ামৰ নিয়মে আপোনাৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা বৃদ্ধিত সহায় কৰিব পাৰে যাতে টিবিৰ দৰে ৰোগৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি।
• এই ৰোগৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ মুখত মাক্স পিন্ধা উচিত।
• ধূমপান আৰু মাদক দ্ৰব্যৰ ব্যৱহাৰে এই ৰোগ ভয়ংকৰ ভাবে মৃত্যুৰ মুখলৈ ঠেলি দিয়ে। সেয়েহে মাদক দ্ৰব্যৰ আৰু ধূমপান সম্পূৰ্ণৰূপে পৰিহাৰ কৰক।
টিবি ৰোগীয়ে কি খাব লাগে আৰু কি খাব নালাগে জানো আহক-
• প্ৰটিনৰ পৰিমাণ বেছি থকা খাদ্য যেনে মাংস, কণী, মাছ, দৈ, পনিৰ, সৰিয়হৰ সামগ্ৰী নাখাব। ভজা খাদ্য খোৱাৰ পৰা বিৰত থাকক।
• ফল-মূল- মিঠা আপেল, ডালিম, , মটৰ, অমিতা আম, ৰঙা লাউ, আলু, মূলা, মেথি আদিকে ধৰি সৰ্বাধিক শাক-পাচলি আৰু ফল-মূল অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰক। ( টেঙা খাদ্য খোৱাৰ পৰা বিৰত থাকিব।)
• তেলেতীয়া আৰু ভজা শস্য নাখাব। ব্ৰাউন ৰাইচ, কুঁহিয়াৰ, বাৰ্লি, অটছ, ঘেঁহু, বাজৰা, চাউল খাদ্যত অন্তৰ্ভুক্ত কৰক।
• এৱা গাখীৰ আৰু গাখীৰৰ পৰা উৎপাদিত সামগ্ৰী যেনে মাখন, টেঙা নোহোৱা দৈ, পনিৰ সেৱন কৰক। বেছিকৈ মিঠাই, চকলেট আৰু অন্যান্য দ্ৰুত কাম কৰা মিঠাই নাখাব
• মচুৰ দালি, ধনীয়া, নেমু পানী, পদিনা, বেলৰ পাতৰ চাহ ইত্যাদি খাব লাগে।
