( অপূৰ্ব দাস )
আজিকালি বিশেষকৈ মহিলাৰ UTI (Urinary tract infection) এটা সাধাৰণ স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাত পৰিণত হৈছে। পৰিসংখ্যা অনুসৰি প্ৰতিগৰাকী দ্বিতীয় মহিলাই জীৱনত এবাৰ হ’লেও ইউটিআই অনুভৱ কৰে। কিন্তু পুৰুষতকৈ মহিলাৰ প্ৰস্ৰাৱৰ সংক্ৰমণ বেছিকৈ আৰু সঘনাই কিয় হয়? ইয়াৰ আঁৰৰ কাৰণ আৰু ইয়াৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ উপায় জানিবলৈ পঢ়িব।
মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত ইউটিআই বেছি হোৱাৰ কাৰণ :
(১) মহিলাৰ শৰীৰবিজ্ঞান
মহিলাৰ মূত্ৰনলী পুৰুষতকৈ চুটি। গড়ে মহিলাৰ মূত্ৰনলীৰ দৈৰ্ঘ্য ৩-৪ চে.মি. হোৱাৰ বিপৰীতে পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰায় ২০ চে.মি. দৈৰ্ঘ্য। মহিলাৰ দৈৰ্ঘ্য কম হোৱাৰ বাবে মূত্ৰাশয়ত বেক্টেৰিয়া সহজে সোমাই যায় । ইয়াৰ ফলত সংক্ৰমণৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
(২) মলদ্বাৰ আৰু মূত্ৰনলীৰ অংশ
মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত মলদ্বাৰ আৰু মূত্ৰনলীৰ অংশ ইটোৱে সিটোৰ অতি ওচৰত থাকে। ইয়াৰ ফলত অন্ত্ৰৰ বেক্টেৰিয়া বিশেষকৈ ইস্কেৰচিয়া কলাই (E. coli) মূত্ৰনলীত প্ৰৱেশ কৰি সংক্ৰমণৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰে।
(৩) হৰম’নৰ পৰিৱৰ্তন
মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত হৰম’নৰ পৰিৱৰ্তন যেনে ঋতুচক্ৰ, গৰ্ভাৱস্থা আৰু ৰজোনিবৃত্তিৰ ফলত প্ৰস্ৰাৱৰ নলীৰ পি এইচ আৰু ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতাৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে। ইয়াৰ ফলত সংক্ৰমণৰ প্ৰতি সংবেদনশীলতা বৃদ্ধি পায়।
(৪) যৌন সম্পৰ্ক
সংগমৰ সময়ত বেক্টেৰিয়া মূত্ৰনলীত সোমাই যায় । গৱেষণাৰ মতে যৌন সম্পৰ্কৰ ২৪ ঘণ্টাৰ ভিতৰতে ইউটিআইৰ সম্ভাৱনা বহুগুণে বৃদ্ধি পায়। সেইবাবেই ইয়াক হানিমুন চিষ্টাইটিছ বুলিও কোৱা হয়। পুৰুষৰ যৌনংগ সদায় পৰিস্কাৰ কৰি ল'ব লাগে যাতে সংক্ৰমণ কম হ'য়। যৌন সম্পৰ্কৰ আগত আৰু পাছত বেক্টেৰিয়া নাশক জেলেৰে যৌনাংগ ধুব লাগে।
(৫) গৰ্ভনিৰোধক ব্যৱহাৰ
শুক্ৰাণুনাশক আৰু ডায়েফ্ৰামৰ দৰে গৰ্ভনিৰোধক ব্যৱস্থাই মূত্ৰনলীৰ প্ৰাকৃতিক প্ৰক্ৰিয়াত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, যাৰ ফলত বেক্টেৰিয়াৰ অতিমাত্ৰা বৃদ্ধিৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
ইউটিআই প্ৰতিৰোধৰ ব্যৱস্থা :
(১) প্ৰচুৰ পৰিমাণে পানী খাব লাগে
প্ৰতিদিনে কমেও ৮-১০ গিলাচ পানী খালে মূত্ৰনলী পৰিষ্কাৰ হৈ থাকে আৰু বেক্টেৰিয়া বাহিৰ হয়।
(২) প্ৰস্ৰাৱ বেছি সময় ধৰি ৰাখিব নালাগে
প্ৰস্ৰাৱ ধৰি ৰাখিলে সংক্ৰমণৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়। প্ৰস্ৰাৱ কৰা লাগিলেই তৎক্ষণাৎ প্ৰস্ৰাৱ কৰা উচিত।
(৩) পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতাৰ যত্ন লওক
শৌচাগাৰ ব্যৱহাৰ কৰাৰ পিছত সন্মুখৰ পৰা পিছলৈ পৰিষ্কাৰ কৰক যাতে মলদ্বাৰৰ পৰা মূত্ৰনলীত বেক্টেৰিয়া নাযায়। নিজৰ যৌনাংগ সদায় বেক্টেৰিয়া নাশক জেলেৰে পৰিস্কাৰ কৰক।
(৪) যৌন সম্পৰ্কৰ পিছত প্ৰস্ৰাৱ কৰা
যৌন সম্পৰ্কৰ ১০ মিনিট পিছত প্ৰস্ৰাৱ কৰিলে বেক্টেৰিয়া বাহিৰ হয় আৰু সংক্ৰমণ ৰোধ হয়।
(৫) কপাহী আণ্ডাৰৱেৰ পিন্ধিব আৰু টাইট কাপোৰ পিন্ধিব নালাগে – ইয়াৰ ফলত ঘাম বাঢ়ে আৰু আৰ্দ্ৰতা কমি যায়, যিয়ে বেক্টেৰিয়াৰ বৃদ্ধি ৰোধ কৰাত সহায় কৰে।
গৱেষণাই কি কয়?
এটা অধ্যয়ন অনুসৰি (Foxman B, 2003) মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত UTI ৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ ৫০-৬০%, আনহাতে পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত এই সংখ্যা ১২%তকৈ কম। একে সময়তে অসুৰক্ষিত যৌন সম্পৰ্ক বা ক্ৰিয়া-কলাপ আৰু হৰম’নৰ পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ২০-৪০ বছৰ বয়সৰ মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত ইউটিআই বেছিকৈ দেখা যায়।
একেদৰে আন এটা গৱেষণাই (Hooton TM, 2012) প্ৰকাশ কৰিছে যে ই.কলাই সংক্ৰমণৰ ৮০-৯০% ক্ষেত্ৰত মহিলাৰ ক্ষেত্ৰত মূত্ৰনলী চুটি হোৱাৰ বাবে আৰু মূত্ৰনলীৰ মুকলি অংশ মলদ্বাৰৰ ওচৰত থকাৰ বাবে হয়।
মহিলাৰ শৰীৰচৰ্চা, হৰম’নৰ পৰিৱৰ্তন, আৰু অন্যান্য কাৰণত ইউটিআই বেছিকৈ দেখা যায়। কিন্তু কিছু সহজ ব্যৱস্থা আৰু সাৱধানতাৰে ইয়াৰ পৰা হাত সাৰিব পাৰি। যদি UTI সঘনাই দেখা দিয়ে বা জ্বৰ, কঁকালৰ বিষ বা তেজ ওলোৱা প্ৰস্ৰাৱৰ দৰে লক্ষণ দেখা দিয়ে, তেন্তে তৎক্ষণাত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লোৱা উচিত। এনে ক্ষেত্ৰত ঘৰুৱা উপায় বিচাৰি নাথাকিব, নহ'লে ভয়ংকৰ পৰিমাণে দেখা দিয়ে।
