হাৰ্ট এটেক হ’লে CPR এ জীৱন ৰক্ষা কৰিব পাৰে? চিপিআৰ কি? চিপিআৰ কেনেকৈ দিব? জানিবলৈ পঢ়িব।
( অপূৰ্ব দাস )
(১) হাৰ্ট এটেক কি?
হৃদযন্ত্ৰৰ কোনো ৰক্তবাহী নলীত (ক’ৰ’নাৰী ধমনী) হঠাতে বন্ধ হৈ গ’লে হাৰ্ট এটেক, যাক মায়োকাৰ্ডিয়াল ইনফাৰ্কচন বুলিও কোৱা হয়। ইয়াৰ বাবে হৃদযন্ত্ৰৰ পেশীবোৰে অক্সিজেন আৰু পুষ্টিকৰ পদাৰ্থ পোৱা বন্ধ হয়, যাৰ বাবে হৃদযন্ত্ৰৰ কোনো অংশই কাম কৰা বন্ধ কৰিব পাৰে।
সময়মতে চিকিৎসা লাভ নকৰিলে ৰোগীৰ মৃত্যুও হ’ব পাৰে।
(২) চিপিআৰ কি?
CPR (Cardio Pulmonary Resuscitation) মানে কাৰ্ডিঅ’ (হৃদয়) + পালমোনাৰী (হাওঁফাওঁ) + পুনৰুজ্জীৱিতকৰণ কৰা পদ্ধতি।
চিপিআৰ হৈছে জৰুৰীকালীন জীৱন ৰক্ষাকাৰী কৌশল যিয়ে কৃত্ৰিম বুকুৰ সংকোচন দি হৃদযন্ত্ৰ আৰু মগজুলৈ তেজ আৰু অক্সিজেনৰ যোগান বজাই ৰাখে আৰু চিকিৎসকে চিকিৎসা প্ৰদান কৰিব নোৱাৰালৈকে উশাহ-নিশাহ যাতে ল'ব পাৰে তাৰ পদ্ধতি।
চিপিআৰৰ উদ্দেশ্য:
• মগজু আৰু হৃদযন্ত্ৰলৈ অক্সিজেনৰ যোগান ধৰি ৰাখিবলৈ
• চিকিৎসাৰ সহায় নোপোৱালৈকে ব্যক্তিজনক জীয়াই ৰাখিবলৈ
• হঠাৎ হৃদযন্ত্ৰ বন্ধ হোৱাৰ পিছত মৃত্যুৰ আশংকা হ্ৰাস কৰিবলৈ
(৩) চিপিআৰ কেতিয়া দিব লাগে?
• এনে পৰিস্থিতিত চিপিআৰ দিয়া হয় যেতিয়া ব্যক্তিজনে:
• অচেতন হৈ থাকে আৰু কোনো সঁহাৰি নিদিয়ে
• উশাহ লোৱা নাই বা উশাহ লোৱাটো অতি অস্বাভাৱিক যেন লাগিলে (যেনে অচেতন হোৱা)
• নাড়ীত ধপধপনি অনুভৱ কৰিব নোৱাৰিলে
• পানীত ডুব যোৱা, বিদ্যুৎস্পৃষ্ট হোৱা, শ্বাসৰুদ্ধ হোৱা বা হাৰ্ট এটেকৰ বাবে হৃদযন্ত্ৰ বন্ধ হৈ গ'লে।
(৪) চিপিআৰ দিয়াৰ আগতে গুৰুত্বপূৰ্ণ সাৱধানতা
• চৌপাশ নিৰাপদ হোৱাটো নিশ্চিত কৰক (যেনে কোনো যাতায়ত, জুই, বৈদ্যুতিক বিপদ)
• ৰোগীৰ সঁহাৰি পৰীক্ষা কৰক - কান্ধটো লাহে লাহে জোকাৰি জোৰেৰে মাতিব
• কোনো সঁহাৰি নাপালে তৎক্ষণাত জৰুৰীকালীন নম্বৰত (ভাৰতত ১০৮ বা ১১২) ফোন কৰক।
• চিপিআৰ আৰম্ভ কৰাৰ আগতে ৰোগীয়ে উশাহ লৈছে নে নাই পৰীক্ষা কৰক। উশাহ-নিশাহ বন্ধ হ'লে CRP প্ৰদান কৰিব।
(৫) চিপিআৰ দিয়াৰ সঠিক কৌশল
চিপিআৰ প্ৰধানকৈ দুবিধ:
(১) Hands-Only CPR (কেৱল হাতেৰে বুকু টিপি দিয়া) — সাধাৰণ মানুহৰ বাবে এইটোৱেই আটাইতকৈ সহজ।
(২) পৰম্পৰাগত চিপিআৰ (Chest Compression + Rescue Breathing) — ইয়াত বুকুখন টিপি দিয়াৰ লগতে মুখৰ উশাহ-নিশাহও দিয়া হয়।
(ক) কেৱল হাতৰ চিপিআৰ (মুখৰ উশাহ-নিশাহ নোহোৱাকৈ) পদক্ষেপ অনুসৰি পদ্ধতি:
• ৰোগীকভাল ঠাইত শুৱাই দিব
• হাতৰ অৱস্থান: ৰোগীৰ বুকুৰ মাজত (হৃদযন্ত্ৰৰ ওপৰত) এখন হাতৰ তলুৱা ৰাখক ৷
• আনখন হাত প্ৰথম হাতখনৰ ওপৰত ৰাখি আঙুলি কেইটা চিত্ৰত দেখুওৱাৰ দৰেকৈ কৰক।
• কঁকাল দুটা পোন কৰি ৰাখক
• চাপ প্ৰয়োগ কৰক: বুকুখন কমেও ৫ চেণ্টিমিটাৰ (২ ইঞ্চি) তললৈ হেচা দিয়ক ৷
• হেচা আৰু এৰি দিয়াৰ সময় সমান কৰি ৰাখক
• প্ৰতি মিনিটত প্ৰায় ১০০-১২০ টা কম্প্ৰেছন দিব ।
◽CPR অব্যাহত ৰাখিব যেতিয়ালৈকে:
• চিকিৎসা দলটো অহালৈকে
• ৰোগীয়ে পুনৰ চেতনা লাভ নকৰালৈকে
• ক্লান্তিৰ বাবে আপুনি ৰৈ নাথিব।
(খ) পৰম্পৰাগত চিপিআৰ (বুকুৰ সংকোচন + উশাহ) পদক্ষেপ অনুসৰি পদ্ধতি:
• ৰোগীৰ অৱস্থা পৰীক্ষা কৰক - যদি তেওঁ সচেতন নহয় আৰু উশাহ-নিশাহ লোৱা নাই তেন্তে চিপিআৰ আৰম্ভ কৰক
• বায়ুপথ মুকলি কৰক - ৰোগীৰ মূৰটো পিছলৈ হেলনীয়া কৰি মুখখন ওপৰলৈ তুলি লওক
• মুখত কিবা আবদ্ধ হৈ থাকিলে আঁতৰাই পেলাওক
• উশাহ দিব - নিজৰ মুখৰ পৰা তেওঁৰ মুখত ৰাখি ১ ছেকেণ্ডৰ বাবে বতাহ দিব।
• বুকুখন ওপৰলৈ উঠিলে ঠিকেই আছে।
• ৩০ টা CPR দিব আৰু ২ বাৰকৈ মুখত বায়ু দিব ( ৩০ বাৰ বুকুৰ সংকোচন + ২টা উশাহ )
• সহাৰি নোপোৱালৈকে এই চক্ৰটো পুনৰাবৃত্তি কৰক
(৬) চিপিআৰ কৰাৰ সময়ত মনত ৰখা কথাবোৰ
• বুকুৰ সংকোচনৰ গভীৰতা আৰু গতি সঠিকভাৱে ৰাখক
• চাপৰ মাজত বুকুখন সম্পূৰ্ণৰূপে ওপৰলৈ উঠিবলৈ দিব
• বেছি লাহে লাহে বা বেছি খৰকৈ নকৰিব
• মুখৰ পৰা মুখলৈ উশাহ দিওঁতে বায়ু পেটলৈ যাব নালাগে, কেৱল হাওঁফাওঁলৈহে যাব লাগে
যদি আপুনি মুখৰ পৰা মুখলৈ উশাহ ল’বলৈ অস্বস্তি অনুভৱ কৰে, তেন্তে Hands-Only CPR চেষ্টা কৰক — ই জীৱন ৰক্ষাতো ফলপ্ৰসূ
(৭) হাৰ্ট এটেক আৰু কাৰ্ডিয়াক এৰেষ্টৰ মাজত পাৰ্থক্য
• হাৰ্ট এটেক: তেজৰ সোঁত বন্ধ হৈ যায়, কিন্তু কেতিয়াবা হৃদস্পন্দন অব্যাহত থাকে
• হৃদযন্ত্ৰৰ ক্ৰিয়া বন্ধ হৈ যায়: হৃদস্পন্দন সম্পূৰ্ণৰূপে বন্ধ হৈ যায়, আৰু তাৎক্ষণিকভাৱে চিপিআৰ কৰাটো প্ৰয়োজনীয়
• হাৰ্ট এটেকৰ ফলত কেতিয়াবা হৃদযন্ত্ৰ বন্ধ হৈ যাব পাৰে, গতিকে লক্ষণ দেখাৰ লগে লগে সহায়ৰ বাবে মাতিব লাগে
(৮) চিপিআৰ কিয় গুৰুত্বপূৰ্ণ?
• মগজুৱে অক্সিজেন অবিহনে মাত্ৰ ৪-৬ মিনিট সময় জীয়াই থাকিব পাৰে
• সময়মতে চিপিআৰে জীয়াই থকাৰ সম্ভাৱনা দুগুণৰ পৰা তিনিগুণ বৃদ্ধি কৰে
• ভাৰতৰ বহু লোকৰ মৃত্যু হয় কাৰণ মানুহে চিপিআৰ নাজানে
(৯) শিশু আৰু বৃদ্ধৰ চিপিআৰ
• শিশুৰ ক্ষেত্ৰত: কম চাপৰ বুকুৰ সংকোচন (প্ৰায় ৪ চে.মি. গভীৰতা) প্ৰয়োগ কৰিব লাগে।
• কেঁচুৱা (১ বছৰৰ কম): বুকুত দুটা আঙুলিৰে সংকোচন কৰিব লাগে
• বৃদ্ধসকলৰ ক্ষেত্ৰত: হাড় ভাঙিব পাৰে সাৱধান! কিন্তু জীৱন ৰক্ষাৰ বাবে চিপিআৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ — হাড় ভাঙি নোযোৱাকৈ হৃদযন্ত্ৰ চলাই ৰখাটো অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ
হাৰ্ট এটেক বা হঠাৎ হৃদযন্ত্ৰ বন্ধ হৈ যোৱাটোৱে নিমিষতে মানুহৰ জীৱন বিপদত পেলাব পাৰে। এনে পৰিস্থিতিত আশে-পাশে থকা মানুহে যদি তৎক্ষণাত আৰু শুদ্ধকৈ চি পি আৰ কৰে তেন্তে ৰোগীৰ জীৱন ৰক্ষা কৰিব পৰা যায়।
চিপিআৰ কৰিবলৈ শিকাটো প্ৰতিজন মানুহৰ বাবে যিমান গুৰুত্বপূৰ্ণ সিমানেই সাঁতুৰিব বা জুই ৰোধ কৰিব জনাটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ।
