সংগীত চিকিৎসাই মানসিক চাপ আৰু হতাশাৰ পৰা উপশম দিব পাৰেনে? জানিবলৈ পঢ়িব।
( অপূৰ্ব দাস )
আজিৰ যুগত মানুহৰ জীৱন হুলস্থুল, প্ৰতিযোগিতা আৰু চিন্তাৰে ভৰা। মানসিক চাপ, উদ্বেগ আৰু হতাশাৰ দৰে সমস্যা এতিয়া কেৱল ডাঙৰ চহৰ বা শ্ৰমিক মানুহৰ মাজতে সীমাবদ্ধ হৈ থকা নাই। আজিৰ সময়ত সকলো বয়সৰ আৰু সকলো শ্ৰেণীৰ লোক ইয়াৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছে। এনে পৰিস্থিতিত সংগীত চিকিৎসা এক স্বাভাৱিক আৰু ফলপ্ৰসূ সমাধান হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে, যিয়ে ঔষধ অবিহনে মানসিক স্বাস্থ্য উন্নত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।
• সংগীত চিকিৎসা কি?
সংগীত চিকিৎসা হৈছে এক প্ৰকাৰৰ চিকিৎসা প্ৰক্ৰিয়া য'ত সংগীতৰ সহায়ত মানসিক, আৱেগিক আৰু আচৰণৰ সমস্যা সমাধান কৰা হয়। ই কোনো স্বাভাৱিক সংগীত শুনা নহয়, কিন্তু ইয়াত বিশেষ ধৰণৰ সংগীত, গায়ন, বাদ্যযন্ত্ৰ, আৰু সৃষ্টিশীল কাৰ্য্যকলাপ প্ৰশিক্ষিত সংগীত চিকিৎসকৰ তত্বাৱধানত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
এই চিকিৎসাৰ উদ্দেশ্য কেৱল মানসিক চাপ কমোৱাই নহয়, ই ব্যক্তিজনৰ আত্মবিশ্বাস, আৱেগিক ভাৰসাম্য আৰু সামাজিক নিয়োজিততা বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰে।
• মানসিক চাপ আৰু হতাশা: এক গুৰুতৰ প্ৰত্যাহ্বান
মানসিক চাপ হ’ল এনে এক অৱস্থা য’ত এজন ব্যক্তিৰ চিন্তা ক্ষমতা প্ৰভাৱিত হয়, তেওঁক নেতিবাচক চিন্তাৰে আগুৰি থাকে আৰু শাৰীৰিক আৰু মানসিক ক্লান্তিৰ অনুভৱ কৰে। যদি এই অৱস্থা দীৰ্ঘদিন ধৰি থাকে তেন্তে ই হতাশালৈ পৰিণত হ’ব পাৰে। ডিপ্ৰেছন কেৱল দুখ বা শোক নহয়, ই এক গুৰুতৰ মানসিক অৱস্থা য'ত ব্যক্তিৰ যিকোনো বস্তুৰ প্ৰতি আগ্ৰহ কমি যায়, আত্মবিশ্বাস কমি যায় আৰু কেতিয়াবা আত্মহত্যাৰ চিন্তাও আহিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
• সংগীত চিকিৎসাই কেনেকৈ কাম কৰে?
১/ মগজুৰ তৰংগ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে
সংগীতে আমাৰ মগজুৰ তৰংগত প্ৰভাৱ পেলায়। লেহেমীয়া আৰু সুৰীয়া সংগীতে আলফা তৰংগ সক্ৰিয় কৰে যিবোৰ শিথিলতাৰ অৱস্থাৰ সৈতে জড়িত। ইয়াৰ ফলত এজন ব্যক্তিৰ উদ্বিগ্নতা আৰু মানসিক চাপ কমি যায়।
২/ ড’পামিন আৰু চেৰ’টনিনৰ নিঃসৰণ
সংগীত চিকিৎসাই ড’পামিন আৰু চেৰ’টনিনৰ দৰে ‘সুখী হৰম’ন’ৰ মাত্ৰা বৃদ্ধি কৰে। এই হৰম’নবোৰে মানসিক ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰাত সহায় কৰে আৰু হতাশাৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াত সহায় কৰে।
৩/ আৱেগিক প্ৰকাশত সহায় কৰে
বহু সময়ত এজন ব্যক্তিয়ে নিজৰ দুখ বা মানসিক চাপ শব্দৰে প্ৰকাশ কৰিব নোৱাৰে। সংগীতৰ জৰিয়তে তেওঁ নিজৰ অনুভৱবোৰ উলিয়াই আনিব পাৰে, যাৰ ফলত ভিতৰত জমা হোৱা মানসিক চাপ কম হয়।
৪/ টোপনি ভাল কৰে
মানসিক চাপ আৰু হতাশাত ভুগি থকা লোকসকলৰ টোপনিৰ সমস্যা হয়। ৰাতি লঘু শাস্ত্ৰীয় বা বাদ্যযন্ত্ৰৰ সংগীত শুনিলে মন শান্ত হয় আৰু টোপনি ভাল হয়।
৫/ ধ্যানত সহায়ক
ধ্যান-ধাৰণাৰ সৈতে সংগীতৰ সংমিশ্ৰণে একাগ্ৰতা আৰু মানসিক শান্তি দুয়োটা বৃদ্ধি কৰে। চাপ কমোৱাত ই সহায়ক বুলি প্ৰমাণিত হয়।
• কি ধৰণৰ সংগীত উপযোগী?
(১) ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীত – যেনে ৰাগ দৰবাৰী, য়েমেন, ভৈৰৱী আদি মানসিক চাপ হ্ৰাস কৰাত অতি ফলপ্ৰসূ বুলি বিবেচিত হয়।
(২) বাদ্যযন্ত্ৰৰ সংগীত – বাঁহী, সন্তুৰ, ছিটাৰ, পিয়ানো আদিৰ শান্ত সুৰে ব্যক্তিজনক গভীৰভাৱে শিথিল কৰাত সহায় কৰে।
(৩) প্ৰকৃতিৰ শব্দ – যেনে- বৰষুণ, বৈ যোৱা নদী, চৰাইৰ মাত আদিয়েও মানসিক চাপ কমোৱাত সহায় কৰে।
(৪) মন্ত্ৰ আৰু ভজন – মানসিক স্থিৰতা আৰু ইতিবাচক শক্তি প্ৰদানত সহায়ক বুলি বিবেচিত হয়।
(৫) নিজৰ ভাললগা সংগীতো শুনা উচিত।
• সংগীত চিকিৎসা কোনে কৰিব পাৰে?
সংগীত চিকিৎসাৰ দ্বাৰা সকলো বয়সৰ লোকে উপকৃত হ’ব পাৰে। ইয়াক তলত দিয়া গোটসমূহৰ বাবে বিশেষভাৱে উপযোগী বুলি পোৱা গৈছে:
• মানসিক চাপত ভুগি থকা ছাত্ৰ-ছাত্ৰী
• কাৰ্যালয়ত অত্যধিক কৰ্ম চাপৰ সন্মুখীন হোৱা কৰ্মচাৰী
• গৰ্ভৱতী মহিলা
• অকলশৰীয়া বা হতাশগ্ৰস্ত ডেকা বা বৃদ্ধ লোক
• পিটিএছডি (Post Traumatic Stress Disorder) ৰোগত আক্ৰান্ত লোক
• হতাশা, উদ্বেগ বা বাইপোলাৰ ডিছঅৰ্ডাৰত আক্ৰান্ত ৰোগী
সংগীত চিকিৎসাৰ সুবিধাসমূহ:
(১) ঔষধৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰে
– ই এক স্বাভাৱিক প্ৰক্ৰিয়া, যাৰ ফলত কেতিয়াবা ঔষধৰ প্ৰয়োজন কমি যায়।
(২) কোনো পাৰ্শ্বক্ৰিয়া নাই
– ইয়াৰ শৰীৰত কোনো ৰাসায়নিক প্ৰভাৱ নপৰে, গতিকে ই নিৰাপদ।
(৩) দৈনিক অনুশীলনৰ লগে লগে প্ৰভাৱ বৃদ্ধি পায়
– নিয়মীয়াকৈ কৰিলে মানসিক অৱস্থাৰ স্থায়ী উন্নতি হয়।
(৪) সামাজিক বন্ধন বৃদ্ধি কৰে
– এটা গোটত সংগীতৰ অধিবেশন কৰি এজন ব্যক্তিয়ে সমাজৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে, যাৰ ফলত নিসংগতা হ্ৰাস পায়।
• সংগীত চিকিৎসা কেতিয়া আৰু কেনেকৈ গ্ৰহণ কৰিব লাগে?
• দিনটোৰ আৰম্ভণিতে ১৫ মিনিট শান্ত বাদ্যযন্ত্ৰৰ সংগীত শুনা উচিত।
• ৰাতি শুৱাৰ আগতে শিথিল সংগীত শুনা উচিত।
• মানসিক চাপৰ সময়ত আপোনাৰ প্ৰিয় গীত শুনা উচিত।
• সংগীতৰ ধ্যান শ্ৰেণীত যোগদান কৰিব পাৰে।
• এজন প্ৰশিক্ষিত সংগীত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ ল'ব পাৰে।
সংগীত চিকিৎসা কোনো অলৌকিক নিৰাময় নহয়, কিন্তু ই এক সহজ, স্বাভাৱিক আৰু ফলপ্ৰসূ সমাধান যিয়ে মানসিক চাপ আৰু হতাশাৰ দৰে সমস্যা কিছু আঁতৰ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে। ই এক প্ৰকাৰৰ চিকিৎসা যিটো যিকোনো বয়স আৰু পৰিস্থিতিত গ্ৰহণ কৰিব পাৰি। যদি আপুনিও মানসিক চাপ, উদ্বেগ বা হতাশাৰ সৈতে যুঁজি আছে, তেন্তে আপোনাৰ জীৱনত সংগীত চিকিৎসা অন্তৰ্ভুক্ত কৰক – ই আপোনাৰ মন আৰু মগজু দুয়োটাকে শিথিল কৰিব।
"সংগীত হৈছে আত্মাৰ ভাষা, যাক শব্দৰ প্ৰয়োজন নাই – মাত্ৰ শুনা আৰু নিজকে ভিতৰৰ পৰা সলনি হোৱা অনুভৱ কৰক।"
