Sleep Apnea: হৃদযন্ত্ৰৰ ওপৰত প্ৰত্যক্ষ আৰু বিপজ্জনক প্ৰভাৱ
( অপূৰ্ব দাস )
আমাৰ শৰীৰৰ সঠিক আৰু সুষম কাম-কাজৰ বাবে টোপনি অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। কিন্তু যেতিয়া টোপনিৰ সময়ত উশাহ-নিশাহ বন্ধ হৈ যায়, তেতিয়া ই এটা গুৰুতৰ সমস্যাৰ লক্ষণ হয় - যাক আমি Sleep Apnea বুলি কওঁ। এইটো কেৱল টোপনিৰ লগত জড়িত সমস্যা নহয়, ই আমাৰ হৃদযন্ত্ৰৰ সৈতে প্ৰত্যক্ষভাৱে জড়িত।
◽শ্লীপ এপনিয়া কি?
টোপনিৰ সময়ত মানুহৰ উশাহ বন্ধ হৈ পুনৰ বাৰে বাৰে আৰম্ভ হোৱা টোপনিৰ বিকাৰ হ’ল শ্লীপ এপনিয়া। অৰ্থাৎ শৰীৰ আৰু মগজুৱে পৰ্যাপ্ত পৰিমাণৰ অক্সিজেন নাপায়। এই অৱস্থা কেইছেকেণ্ডৰ পৰা এক মিনিটলৈকে থাকিব পাৰে আৰু ৰাতি কেইবাবাৰো এই অৱস্থা হয়।
◽ই প্ৰধানকৈ দুবিধ:
(১) Obstructive Sleep Apnea (OSA): এইবিধ আটাইতকৈ সাধাৰণ প্ৰকাৰ, য’ত ডিঙিৰ পেশীবোৰ ঢিলা হৈ বায়ুপথ বন্ধ হৈ পৰে।
(২) চেণ্ট্ৰেল শ্লীপ এপনিয়াঃ ইয়াত মগজুৱে উশাহ-নিশাহৰ প্ৰক্ৰিয়া নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ অক্ষম হয়।
◽শ্লীপ এপনিয়া আৰু হৃদযন্ত্ৰৰ স্বাস্থ্যৰ মাজত সম্পৰ্ক
যেতিয়া এজন ব্যক্তি টোপনিৰ এপনিয়া ৰোগত আক্ৰান্ত হয় তেতিয়া টোপনিৰ সময়ত তেওঁৰ উশাহ-নিশাহ বন্ধ হৈ পৰে। উশাহ বন্ধ কৰাৰ অৰ্থ হ’ল শৰীৰত অক্সিজেনৰ মাত্ৰা কমি যায়। শৰীৰে এই অভাৱ অনুভৱ কৰে আৰু "ষ্ট্ৰেছ ৰেচপন্স" সক্ৰিয় হয়। ইয়াৰ প্ৰত্যক্ষ প্ৰভাৱ হৃদযন্ত্ৰৰ ওপৰত পৰে:
১/ ৰক্তচাপ বৃদ্ধি
টোপনিৰ সময়ত সঘনাই উশাহ বন্ধ হ’লে শৰীৰত এড্ৰিনেলিন আৰু অন্যান্য মানসিক চাপৰ হৰম’ন বৃদ্ধি পায়, যাৰ ফলত ৰক্তচাপ বৃদ্ধি পায়। সময়ৰ লগে লগে ই উচ্চ ৰক্তচাপলৈ পৰিণত হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত হাৰ্ট এটেক আৰু ষ্ট্ৰোকৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
২/ হৃদস্পন্দন অনিয়মিত হোৱা
অক্সিজেনৰ অভাৱ আৰু মগজুৰ প্ৰতিক্ৰিয়াৰ ফলত হৃদস্পন্দন অনিয়মিত হ’ব পাৰে। ইয়াক এৰিথ্মিয়া বোলা হয়। কিছুমান ক্ষেত্ৰত ইমানেই ভয়াৱহ হ’ব পাৰে যে ই হৃদযন্ত্ৰৰ ছন্দ সম্পূৰ্ণৰূপে বিঘ্নিত কৰি পেলায়।
৩/ হৃদযন্ত্ৰৰ আকাৰ আৰু কাৰ্য্যক্ষমতা
শ্লীপ এপনিয়াৰ ফলত প্ৰতিবাৰেই কম অক্সিজেনেৰে হৃদযন্ত্ৰই অধিক কষ্ট কৰে। এই অৱস্থা দীৰ্ঘদিন ধৰি থাকিলে হৃদযন্ত্ৰৰ পেশীবোৰ ঘন হৈ হৃদযন্ত্ৰ দুৰ্বল হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত হৃদযন্ত্ৰ বিকল হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়।
৪/ ক’ৰ’নাৰী ধমনী ৰোগৰ আশংকা
বাৰে বাৰে অক্সিজেনৰ অভাৱ আৰু শৰীৰত মানসিক চাপ বৃদ্ধিয়ে ৰক্তবাহী নলীৰ ক্ষতি কৰে। ইয়াৰ ফলত ক’ৰ’নাৰী আৰ্টাৰী ডিজিজ (হৃদযন্ত্ৰৰ মূল ধমনীত বন্ধ হোৱা) হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি পায়। সেয়েহে মানসিক চাপ অতি ভয়াবহ ।
◽এই প্ৰভাৱ বাৰে বাৰে কিয় হয়?
যেতিয়া গোটেই ৰাতি বাৰে বাৰে অক্সিজেনৰ অভাৱ হয় আৰু শৰীৰে প্ৰতিবাৰেই সতৰ্ক অৱস্থালৈ আহিব লগা হয়, তেতিয়া এই অৱস্থাই হৃদযন্ত্ৰ আৰু ৰক্তবাহী নলীত অহৰহ হেঁচা প্ৰয়োগ কৰে। এই মানসিক চাপ হৃদযন্ত্ৰৰ বাবে আটাইতকৈ বিপজ্জনক, কাৰণ ই:
• টোপনিৰ ব্যাঘাত জন্মায় (টোপনিৰ মান অৱনতি ঘটে)
• শৰীৰৰ আৰোগ্য প্ৰক্ৰিয়া বন্ধ কৰি দিয়ে
• ষ্ট্ৰেছ হৰম’নৰ মাত্ৰা অহৰহ উচ্চ কৰি ৰাখে
• বিপাকীয় ক্ৰিয়াত প্ৰভাৱ পেলায়
◽কোন লোকৰ টোপনিৰ এপনিয়াৰ প্ৰৱণতা বেছি?
• মেদবহুল লোক
• যাৰ ডিঙি ডাঠ
• যিসকলে অত্যধিক মদ্যপান বা টোপনিৰ বড়ি সেৱন কৰে
• ধূমপায়ী সকল ( ভাং , গাংঞ্জা, চিগাৰেট)
• যিসকলৰ নাক বা ডিঙিত বাধা থাকে
• মহিলাতকৈ পুৰুষৰ ক্ষেত্ৰত বেছি দেখা যায়
◽চিনাক্ত কৰাত সহায় কৰা লক্ষণসমূহ:
(১) জোৰেৰে নাক কঁপোৱা ( ৰাতি নাক শব্দ কৰা )
(২) ৰাতি সঘনাই উশাহ বন্ধ হোৱা (যিটো ওচৰত থকা মানুহ জনে লক্ষ্য কৰিব পাৰে)
(৩) ৰাতিপুৱাৰ মূৰৰ বিষ
(৪) গোটেই দিনটো ভাগৰুৱা আৰু টোপনি লাগি থকা
(৫) খিংখিঙীয়াতা
(৬) মনোনিৱেশ কৰাত অসুবিধা
(৭) হঠাৎ বুকুৰ ধপধপনি আৰু উশাহ বন্ধ হোৱা
◽নিদান আৰু চিকিৎসা
যদি আপুনি বা আপোনাৰ ওচৰৰ কোনোবাই এই লক্ষণসমূহ লক্ষ্য কৰে তেন্তে লগে লগে চিকিৎসকৰ সৈতে যোগাযোগ কৰক। ইয়াৰ বাবে Sleep Study (Polysomnography) কৰা হয়, য’ত টোপনিৰ সময়ত শৰীৰৰ গতিবিধি লিপিবদ্ধ কৰা হয়।
◽ চিকিৎসাত তলত দিয়া ব্যৱস্থাসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে:
চিপিএপি মেচিন (অবিৰত ধনাত্মক বায়ুপথৰ চাপ):
এইটো এটা মাস্ক যিয়ে শুই থকাৰ সময়ত বায়ুপথ মুকলি কৰি ৰখাত সহায় কৰে।
◽জীৱনশৈলীৰ পৰিৱৰ্তন:
(১) ওজন কমাব
(২) ধূমপান আৰু মদ্যপান পৰিহাৰ কৰক
(৩) আপোন জনৰ কাষত শুব
(৪) ব্যায়াম কৰিব
(৫) অস্ত্ৰোপচাৰ (কিছুমান ক্ষেত্ৰত):
যেতিয়া বায়ুপথৰ শৰীৰ বিজ্ঞানৰ মতে বন্ধ হৈ পৰে তেতিয়া অস্ত্ৰোপচাৰৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে।
শ্লীপ এপনিয়া কেৱল নাক বন্ধ হোৱাৰ সমস্যা নহয়, ই এক চাইলেণ্ট কিলাৰ যিয়ে লাহে লাহে হৃদয় স্বাস্থ্যৰ অৱনতি ঘটায়। ইয়াক আওকাণ কৰিলে হৃদৰোগ, উচ্চ ৰক্তচাপ, ষ্ট্ৰোক আনকি মৃত্যুৰ সম্ভাৱনাও বৃদ্ধি পাব পাৰে।
সময়মতে ৰোগ নিৰ্ণয় আৰু চিকিৎসা কৰিলে কেৱল টোপনিৰ মান উন্নত হোৱাই নহয়, হৃদযন্ত্ৰ সুস্থ হৈ থাকে।
সুস্থ টোপনি = সুস্থ হৃদয় : গতিকে আপোনাৰ আৰু আপোনাৰ আপোনজনৰ টোপনিৰ ধৰণলৈ মনোযোগ দিয়ক, আৰু প্ৰয়োজন হ’লে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ লওক।
