ভাৰতৰ বাহিৰেও কোনবোৰ দেশত হনুমান মন্দিৰ আছে? জানিবলৈ পঢ়িব।
( অপূৰ্ব দাস )
শক্তি, ভক্তি আৰু আনুগত্যৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰা হিন্দু ধৰ্মৰ অন্যতম প্ৰধান দেৱতা হনুমান প্ৰভুক । ভাৰতৰ সকলো ঠাইতে হনুমান প্ৰভুক পূজা কৰা হয়, কিন্তু ভাৰতৰ বাহিৰৰ বহু দেশতো হনুমান মন্দিৰ প্ৰতিষ্ঠা হোৱা বুলি আপুনি জানেনে? এই মন্দিৰ কেৱল ভাৰতীয় অনুপ্ৰৱেশকাৰীৰ বিশ্বাসৰ কেন্দ্ৰবিন্দু নহয় বৰঞ্চ স্থানীয় ৰাইজৰ মাজত হনুমানৰ প্ৰতি থকা ভক্তি আৰু কৌতুহলৰ প্ৰতিফলন ঘটে।
লগতে সমগ্ৰ বিশ্বতে যে সনাতন ধৰ্ম বিৰাজমান আৰু আটাইতকৈ পুৰণি ধৰ্ম তাৰ তথ্যও পোহৰলৈ আহে।
এই লেখাটোত ভাৰতৰ বাহিৰেও হনুমান মন্দিৰ থকা দেশসমূহৰ বিষয়ে তথ্য দিম আৰু ইয়াৰ গুৰুত্ব, ইতিহাস আৰু সাংস্কৃতিক প্ৰভাৱৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিম।
১/ নেপাল
নেপাল হিন্দু সংখ্যাগৰিষ্ঠ দেশ আৰু ইয়াত হনুমন প্ৰভুক বিশেষভাৱে পূজা কৰা হয়। কাঠমাণ্ডুৰ 'হনুমান ধোকা দৰবাৰ' অঞ্চলত অৱস্থিত হনুমান মন্দিৰ অতি বিখ্যাত। এই মন্দিৰটো সপ্তদশ শতিকাত ৰজা প্ৰতাপ মল্লাই নিৰ্মাণ কৰিছিল। মন্দিৰৰ বাহিৰত হনুমান প্ৰভুৰ বিশাল প্ৰতিমূৰ্তি আছে যিটো ৰাজপ্ৰসাদৰ সুৰক্ষাৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰা হয়।
২/ শ্ৰীলংকা
ৰামায়ণৰ মতে হনুমান প্ৰভুৰ শ্ৰীলংকাৰ সৈতে গভীৰ সম্পৰ্ক আছিল। এইখনেই সেই ঠাই য'ত হনুমান প্ৰভুই মা সীতাক বিচাৰি পাইছিল। শ্ৰীলংকাৰ বহু ঠাই ৰামায়ণৰ সৈতে জড়িত, ইয়াৰে ‘ৰামবোড়া’ত অৱস্থিত ‘সেঠ এলিয়া হনুমান মন্দিৰ’ অতি বিখ্যাত। এই মন্দিৰটো চিনমায়া মিছনে নিৰ্মাণ কৰিছে আৰু ইয়াত হনুমান প্ৰভুৰ বিশাল প্ৰতিমূৰ্তিও আছে।
৩/ থাইলেণ্ড
হিন্দু সংস্কৃতিৰ প্ৰভাৱ থাইলেণ্ডত গভীৰভাৱে দেখা যায়। তাত থকা নাটক আৰু স্থাপত্যই ৰামায়ণৰ ‘ৰামকিন’ সংস্কৰণৰ প্ৰতিধ্বনি দিয়ে। থাইলেণ্ডত হনুমানক নায়ক আৰু যোদ্ধা হিচাপে পূজা কৰা হয়। ৰাজধানী বেংককত বিশেষকৈ ‘দেৱস্থান মন্দিৰ’ত হনুমানজীৰ প্ৰতিমূৰ্তি থকা হিন্দু মন্দিৰ আছে।
৪/ ইণ্ডোনেছিয়া
যদিও ইণ্ডোনেছিয়া মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ দেশ, তথাপিও বালিৰ দৰে দ্বীপত হিন্দু সংস্কৃতি জীয়াই আছে। বালিত হনুমান প্ৰভুৰ বহু মন্দিৰ আছে, তাৰ ভিতৰত 'হনুমান মন্দিৰ উবুদ' প্ৰধান মন্দিৰ। প্ৰতি বছৰে ইয়াত ৰামায়ণৰ আধাৰত নৃত্য-নাট্য পৰিবেশন অনুষ্ঠিত হয়, য’ত হনুমান প্ৰভুৰ চৰিত্ৰটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
৫/ মৰিচাছ
বিশেষকৈ বিহাৰ আৰু উত্তৰ প্ৰদেশৰ পৰা প্ৰব্ৰজন কৰা শ্ৰমিকৰ বংশধৰসকলে মৰিচাছত বৃহৎ সংখ্যক ভাৰতীয় মূলৰ লোকে বসতি স্থাপন কৰিছে। ইয়াত বহুতো হনুমান মন্দিৰ আছে, তাৰ ভিতৰত ‘ত্ৰিঅ’লেট হনুমান মন্দিৰ’ অতি বিখ্যাত। এই মন্দিৰটো সাগৰৰ ওচৰত অৱস্থিত আৰু প্ৰতি মঙলবাৰে ইয়ালৈ বৃহৎ সংখ্যক ভক্তই পূজাৰ বাবে আহে।
৬/ ফিজি
ফিজিতো বৃহৎ ভাৰতীয় প্ৰবাসী সম্প্ৰদায় আছে। ইয়াৰ বহু হিন্দু মন্দিৰত হনুমান প্ৰভুৰ প্ৰতিমূৰ্তি স্থাপন কৰা হৈছে। 'নৌসোৰী হনুমান মন্দিৰ' ইয়াৰ মূল মন্দিৰ। ইয়াত নিয়মিতভাৱে ৰামায়ণ আবৃত্তি আৰু হনুমান চলিছাৰ আয়োজন কৰা হয়।
৭/ ট্ৰিনিদাদ আৰু ট’বাগো
ভাৰতীয় শ্ৰমিকসকলক ১৯ শতিকাত কেৰিবিয়ান দ্বীপপুঞ্জত অৱস্থিত এই দেশলৈ লৈ যোৱা হৈছিল। এই প্ৰব্ৰজনকাৰীসকলে নিজৰ সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মীয় পৰম্পৰাক জীয়াই ৰাখিছিল। ইয়াত কেইবাটাও হনুমান মন্দিৰ আছে, তাৰ ভিতৰত আটাইতকৈ বিখ্যাত হনুমান মূৰ্তি ৮৫ ফুট ওখ আৰু পশ্চিম গোলাৰ্ধৰ আটাইতকৈ ওখ হনুমান মূৰ্তি বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।
৮/ গায়ানা
গিয়ানাৰ ভাৰতীয় সমাজেও হনুমান প্ৰভুক পূজা কৰে। ইয়াৰ ‘কাঞ্জী হনুমান মন্দিৰ’ত নিয়মীয়াকৈ পূজা, আৰতি আৰু ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰা হয়। ইয়াত হনুমান জয়ন্তীৰ দিনা এক বিশেষ উৎসৱ পালন কৰা হয়।
৯,/ দক্ষিণ আফ্ৰিকা
আনকি দক্ষিণ আফ্ৰিকাতো ভাৰতীয় মূলৰ হিন্দুসকলে হনুমান মন্দিৰ স্থাপন কৰিছে। হনুমানক পূজা কৰা হয় ডাৰবান চহৰৰ বিভিন্ন মন্দিৰ আছে । এই মন্দিৰসমূহে ইয়াত হিন্দু সংস্কৃতি ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।
১০) আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ
আমেৰিকাত বসতি স্থাপন কৰা ভাৰতীয় সম্প্ৰদায়ে বহু হিন্দু মন্দিৰ স্থাপন কৰিছে। নিউ জাৰ্চি, টেক্সাছ, কেলিফৰ্ণিয়া আদি ৰাজ্যত হনুমান মন্দিৰ আছে। টেক্সাছৰ অষ্টিন চহৰত অৱস্থিত ‘হনুমান মন্দিৰ’ত ২২ ফুট উচ্চতাৰ হনুমান প্ৰভুৰ মূৰ্তি আছে যিটো আকৰ্ষণৰ এক বিশেষ কেন্দ্ৰ।
১১) কানাডা
কানাডাৰ টৰন্টো, ভেংকুৱাৰ, মণ্ট্ৰিয়েল আদি চহৰৰ হিন্দু মন্দিৰত হনুমান প্ৰভুক বিশেষভাৱে পূজা কৰা হয়। ইয়াত হিন্দু সমাজে নিয়মিতভাৱে ৰামায়ণ আবৃত্তি আৰু হনুমান চলিছাৰ আয়োজন কৰে।
১২) যুক্তৰাজ্য (ইউ কে)
ব্ৰিটেইনত এটা বৃহৎ ভাৰতীয় সম্প্ৰদায় আছে আৰু ইয়াত বহুতো হিন্দু মন্দিৰ উপস্থিত আছে। লণ্ডনত অৱস্থিত ‘নেহৰু চেণ্টাৰ’ আৰু ‘শ্ৰী স্বামীনাৰায়ণ মন্দিৰ’ত হনুমানৰ মূৰ্তি আৰু পূজা কৰা হয়।
১৩) অষ্ট্ৰেলিয়া
ছিডনী, মেলবৰ্ণ, ব্রিজবেন আদি চহৰত হনুমান মন্দিৰ স্থাপন কৰা হৈছে। 'শ্ৰী ভেংকটেশ্বৰ মন্দিৰ'ৰ চোতালত হনুমানৰ সৰু মন্দিৰত ভজন, কীৰ্তন আৰু পূজা কৰা হয়।
১৪) মালয়েছিয়া
মালয়েছিয়াত হিন্দু জনসংখ্যা বৃহৎ সংখ্যক আছে । ইয়াত 'হনুমান মন্দিৰ বাটু গুহা' অতি বিখ্যাত। পৰ্যটক আৰু ভক্তৰ আকৰ্ষণৰ কেন্দ্ৰবিন্দু বাটু গুহাৰ সমীপত হনুমানৰ এটা বিশাল প্ৰতিমূৰ্তি অৱস্থিত।
১৫) ছিংগাপুৰ
ছিংগাপুৰত ‘শ্ৰী ৰাম মন্দিৰ’, ‘হনুমান মন্দিৰ’ৰ দৰে ধৰ্মীয় স্থান আছে। ইয়াত ‘টেম্পল ষ্ট্ৰীট’ত অৱস্থিত মন্দিৰত হনুমানৰ মূৰ্তি স্থাপন কৰা হয় আৰু বিশেষ অনুষ্ঠানত বিশেষ পূজা কৰা হয়।
হনুমান প্ৰভু কেৱল ভাৰততে সীমাবদ্ধ নহয়, কিন্তু তেওঁ বিশ্বৰ বহু দেশৰ ভক্তৰ হৃদয়ত বাস কৰে। ভাৰতীয় প্ৰব্ৰজনকাৰীসকল য’তেই গৈছিল, তেওঁলোকে নিজৰ দেৱতা, পৰম্পৰা আৰু বিশ্বাস নিজৰ লগত লৈ গৈছিল। এই মন্দিৰসমূহে কেৱল ধৰ্মীয় বিশ্বাসক জীয়াই ৰখাই নহয় ভাৰতীয় সংস্কৃতি আৰু ঐক্যৰ প্ৰতীক হৈ সমগ্ৰ বিশ্বতে এক ইতিবাচক বাৰ্তা বিয়পাইছে।
হনুমান প্ৰভুক পূজা কৰিলে কেৱল ধৰ্মীয় শান্তি পোৱাই নহয়, শক্তি, সাহস, ভক্তি আৰু সেৱাৰ দ্বাৰাও অনুপ্ৰাণিত হয় ।
